Mường Lò là mảnh đất giàu bản sắc văn hóa Thái, nó thu hút
khách gần xa không chỉ bởi những nếp nhà sàn, chiếc khăn thổ cẩm hay các lễ hội
độc đáo mà còn bởi những điệu xòe cổ nhịp nhàng và tinh tế.
Nếu như người Thái gửi gắm sự duyên dáng của thiếu nữ vào
chiếc khăn piêu, sự khéo léo vào mâm xôi ngũ sắc, thì tình yêu thương cuộc sống,
con người cùng ước mơ khát vọng lại được gửi trong từng nhịp trống, điệu xoè.
Điệu xòe của người Thái có mặt ở nhiều vùng trong cả nước, nhưng nói tới cái
nôi của 6 điệu xòe cổ, khởi nguồn cho hơn 30 điệu xòe nổi tiếng phải nhắc tới
Mường Lò.
|
người Thái Mường Lò đang múa những điệu xòe |
Xòe vòng hay xé vòng là một trong những điệu xòe cổ lâu đời,
có sức hút mãnh liệt không chỉ với nguời dân địa phương mà với cả du khách
trong và ngoài nuớc. Điệu xòe vòng không phân biệt già trẻ, gái trai khi cùng
nhau nắm tay bước vũ quanh ánh lửa. Nhạc cụ chủ đạo phục vụ múa xòe là công và
cống. Công là loại trống dài từ 1,5 m đến 3 m, đường kính 5-7 cm, hai đầu bịt da
trâu, bò. Cống là loại trống dài khoảng 1 m, đường kính khoảng 45 cm làm bằng
thân cây gỗ đục rỗng, hai đầu bọc da trâu hoặc da bò.
Tiếng công, tiếng cống trong, gọn, vang xa hòa trong tiếng
chiêng rộn ràng như giục giã, lôi cuốn người xem hào hứng nhập cuộc vui. Chỉ
vài ba bước nhún nhảy giản đơn, bạn hoàn toàn có thể nhập vòng xòe tạo nên một
không khí đông vui, nhộn nhịp. Bởi thế mà vòng xòe lúc đầu chỉ có vài ba người
khởi xướng sau không ngừng mở rộng theo tiếng nhạc vang dồn.
|
Một trong các điệu xòe |
Xòe vòng tròn vỗ tay còn có tên gọi khác là xé ỏm lọm tốp mứ.
Cũng bước vũ theo vòng tròn như xòe vòng nhưng thay vì nắm tay nhau. thì những
người tham gia điệu này vỗ tay lúc bên phải, lúc bên trái tạo nên không khí vui
tươi. Hơn nữa, sự linh hoạt trong bước vũ khi di chuyển theo vòng tròn từ trái
qua phải rồi ngược lại, nhảy co từng chân cùng nhịp vỗ tay theo tiếng trống khiến
điệu xé ỏm lọm tốp mứ trở nên rộn rã. Do vậy xòe vòng tròn vỗ tay luôn được người
Thái tổ chức sau mùa vụ bội thu, săn bắt thú rừng, mừng nhà mới, hay đám cưới,
hội xuân.
Điệu xòe tung khăn còn được gọi là điệu nhôm khăn. Có tên gọi
như vậy bởi chiếc khăn gần như trở thành linh hồn của điệu múa. Người xòe quàng
cổ khăn thổ cẩm sặc sỡ, hai tay cầm hai đầu khăn piêu tung lên phấp phới theo từng
nhịp chân tạo nên vòng tròn đẹp mắt.
Vòng xòe tung khăn tiến lùi theo nhịp trống, dịch chuyển
theo chiều kim đồng hồ. Vì thế khi nhìn từ bên ngoài, vòng xòe như bông hoa bừng
nở, rực rỡ sắc màu. Nhôm khăn được coi là điệu xòe sôi động nhất, diễn tả sự
tươi vui, phấn khởi khi mùa màng bội thu. Đồng thời chiếc khăn thổ cẩm trong điệu
xòe này cũng là sự thể hiện thành quả lao động đầy tinh tế.
Khác với các điệu xòe trên, trong điệu xòe bổ bốn hay phá
xí, người xòe xếp thành hai hàng từ hai bên, quay mặt vào nhau, tay trong tay
tiến vào tạo thành vòng tròn, từ vòng tròn trung tâm tỏa ra thành bốn vòng tròn
nhỏ xung quanh như bông hoa ban năm cánh, vừa có ngụ ý dù đi bốn phương trời
nhưng vẫn luôn hướng về nhau, về nguồn cội.
Các vòng tròn nhỏ không cố định mà biến thể lúc thành hình
vuông, lúc thành hình thoi, hình bình hành. Người xòe vì thế vừa biến đổi tạo
hình vừa nhún bước theo nhịp trống, tay đan tay cùng trong bước tiến. Xòe bổ bốn
không chỉ diễn tả tình đoàn kết gắn bó keo sơn mà còn mang bóng dáng quan niệm
về vũ trụ, triết lý âm dương ngũ hành một cách tinh tế và sâu sắc.
|
Điệu xoè làm ngất ngay lòng người |
Ngay từ tên gọi, ta đã có thể hình dung được phần nào các bước
vũ trong điệu tiến lùi hay còn gọi là đổn hôn. Trong điệu này, người xòe từ hai
bên bước lên xen kẽ nhau tạo thành vòng tròn, tiến lên rồi lùi lại so le chéo
nhau dịch chuyển theo chiều kim đồng hồ, hai tay xòe ngang thắt lưng.
Những bước xòe đan xen nhịp nhàng trong điệu đổn hôn như lời
khẳng định dù trời đất đổi dời nhưng tình người vẫn vẹn nguyên, cuộc sống có
lúc nghiêng ngả nhưng lòng người thì không đổi thay.
Trong điệu xòe nâng khăn mời rượu hay khắm khăn mơi lảu, bên
cạnh nét dịu dàng, uyển chuyển trong từng bước nhún, nhịp đi là lời mời rượu
chân tình của những cô gái Thái. Nụ cười duyên dáng cùng bàn tay mềm mại khi
nâng chiếc khăn mời chén rượu nồng làm đắm say biết bao lữ khách phương xa, để
rồi chẳng thể nào quên khi được một lần tham gia điệu múa.
Nếu muốn một lần tham gia hay tận mắt chiêm ngưỡng những điệu
xòe Thái cổ, hãy đến với Mường Lò, Nghĩa Lộ vào những ngày cuối tháng 9, bởi
đây chính là nơi diễn ra màn đại xòe cổ lớn nhất Việt Nam.